Netwerkbedrijf Alliander zorgt voor de distributie van energie in grote delen van Nederland. Robbert Jan Stegeman is er sinds oktober 2010 CIO en veranderde sindsdien de traditioneel georganiseerde IT-organisatie in een meer businessgeoriënteerde organisatie. Met zijn kennis en visie bereidt hij het bedrijf voor op de toekomst, denkt vanuit de business en gebruikt de kracht en mogelijkheden van IT om het bedrijf te ondersteunen en te verbeteren.

Alliander is een netwerkbedrijf, een vak dat honderd jaar lang niet leek te veranderen, maar waarvan de rol als beheerder van met name elektriciteitsnetwerken enorm veranderd is: “Aan de twee bekende grote netten, gas en elektriciteit, hebben we de afgelopen twee jaar een derde toegevoegd: het datanetwerk. Die informatiestromen zijn zó belangrijk voor de toekomst van het bedrijf, dat we daar veel in investeren. We leggen bijvoorbeeld glasvezelverbindingen naar al onze onderstations, maar zetten ook ons eigen mobiele netwerk op om met alle mobiele devices die wij hebben, de slimme meters, onderstations en lantarenpalen, te communiceren”.

Understand, challenge, deliver

“De organisatie had, voordat ik hier binnen kwam, een vrij grote gap tussen business en IT. Eigenlijk waren er twee IT organisaties: een beheer organisatie en een programma organisatie, met allebei gescheiden verantwoordingslijnen. Het was heel reactief, met een businessorganisatie die vragen stelde en een IT-organisatie die zei: ´Oké, dan gaan wij dat wel bouwen´. Dat is een model waar ik helemaal niet in geloof.”

“We hebben nu de organisatie eigenlijk rondom de business domeinen gebouwd: eentje die zich bezig houdt met de marktfacilitering, dus alles wat te maken heeft met het verwerven van meterstanden en factureren. Het tweede businessdomein is asset en uitvoering: het onderhouden van hoogspanning, de onderstations, maar ook het inleggen van nieuwe tracés, het verhelpen van storingen, alles waar de monteurs mee bezig zijn dus. Beide domeinen hebben een informatiemanagementafdeling die heel dicht tegen de business aanzit en daar niet doen wat de business vraagt, maar werken volgens het principe ´understand, challenge, deliver’. Dus: probeer die business en de doelstellingen echt goed te begrijpen en vooral te denken: hoe kan ik dit slimmer doen?”

Slimmer met energie omgaan, ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid

Volgens Robbert Jan gaat IT dan ook steeds meer richting plug-and-play: het goed begrijpen en vereenvoudigen van business processen om vervolgens slimme oplossingen te produceren. Een andere nieuwe ontwikkeling is de sterke opkomst van zonnecollectoren en windturbines, waarmee klanten ook steeds vaker zelf stroom genereren. “Het huidige netwerk is op die veranderingen niet berekend, het moet slimmer worden: hoe kan ik nou die energiestromen zo organiseren dat je niet al die enorme investeringen hoeft te doen, en toch alle klanten van de energie kunt voorzien die zij nodig hebben?”

“Een mogelijke oplossing zou kunnen zijn dat energie op het moment dat er veel zon is, goedkoper wordt dan als er weinig zon is. Dat men die elektrische auto oplaadt als er zon is. Dat ze niet allemaal om vijf uur s’ middags die stekker inpluggen, ervoor kiest om een deel van die auto´s om vijf uur op te laden, maar ook een aantal om acht uur ´s avonds of 1 uur ´s nachts, om die stroom veel gelijkwaardiger te verdelen: een in-home energy management systeem dus, waarbij de klant zelf volledig in the lead blijft.

De markt

De echte crux is dat we dat natuurlijk ook met bedrijven willen gaan doen, die op hun manier, als die energieprijs gaat fluctueren, met allerlei creatieve oplossingen zullen komen. Daarom moet je dit soort dingen volgens mij juist aan de markt overlaten”.

“Ik denk uiteindelijk dat zon echt heel belangrijk wordt. Je ziet dat de efficiëntie van die cellen elke twee jaar significant beter wordt. Verder geloof ik dat energiebesparing heel belangrijk is, maar het is een illusie om te denken dat we daarmee het tij keren. Dus moet je gewoon slimme energie gaan opwekken. Ik heb ook collega´s die zeggen: ‘Ik werk bij Alliander voor de maatschappij en voor mijn kinderen’, en daar geloof ik zelf ook in.”

“Enerzijds zijn we druk bezig met het digitaliseren van het netwerk, waar we nog wel slagen te maken hebben, anderzijds gaat die grootschalige uitrol van slimme meters nu pas echt beginnen. Ik denk dat we qua IT organisatie constant bezig zullen blijven met het vernieuwen van kennis in de organisatie: wij worden, ook binnen de business, een taskforce die zich met slimme batterijen bezig houdt. Deels natuurlijk door elektrisch vervoer; als dat een grotere groei heeft, is er opeens heel veel batterijencapaciteit. Wij kijken ook al waar je die batterijencapaciteit het beste in kunt zetten: bij de middenspannings-stations, bij de klanten, bij de onderstations? Waar heeft dat het meeste effect? We proberen nu, door te investeren in dat elektrische vervoer, te begrijpen hoe dit bij de klant werkt, en wat moeten we doen om het gedrag van de klant te kunnen beïnvloeden.

Wat wij ook proberen: in scenario´s denken, zo veel mogelijk scenario´s openhouden, en dan die oplossingen te bouwen die in zo veel mogelijk scenario´s nog steeds passen.”

Cyber criminaliteit ernstige bedreiging

Alliander heeft natuurlijk, naast de enorme cultuuromslag en veranderende markt, ook te maken met uitdagingen op het gebied van security: “Niet eens al die DDOS aanvallen van de laatste tijd, er zijn nog veel kwalijkere aanvallen denkbaar. Dus dat betekent ook dat wij mee moeten met de gedachtegang dat het niet alleen maar zit in het neerleggen van hogere firewalls, maar vooral ook herkennen dat er mensen binnen zijn en zorgen dat je zo ook zo snel mogelijk weer naar buiten krijgt. Daarnaast speelt bij ons ook ´Security by design´, steeds meer nadenken over hoe ik mijn ontwerp dusdanig kan veranderen dat mijn security risico´s kleiner worden. Dat blijft een constante afweging tussen maatschappelijke baten en maatschappelijke risico´s. Het eenvoudigste zou zijn om te zeggen: we doen geen energietransitie, maar gaan door met die kolencentrales, die een netwerk zonder IT hebben, dus die kunnen niet gehackt worden. Maar de maatschappelijke baten zijn zo groot, dat we het ons op deze aarde gewoon niet kunnen veroorloven zo verder te gaan. Je zult daar continu de balans moeten zoeken, dat is wel spannend.”

Investeer in de toekomst en innoveer

Alliander heeft een eigen IT traineeship draaien en zorgt ervoor zichtbaar te zijn op universiteiten waar IT, IT-achtige studies of bedrijfskunde gegeven worden. “Daarnaast blijven we bezig met onze eigen medewerkers, om te zorgen dat iedereen bijblijft. We hebben een grote groep medewerkers die veel kan en waarvan we zien dat zij geholpen moeten worden om die innovatie de ruimte te geven: je ziet dat mensen er enthousiast over worden en dan allerlei dingen zelf ontwikkelen. We hebben een aantal teams waar mensen echt de ontwikkelingen volgen en dan in proeftuintjes dingen aan het bouwen zijn. We gebruiken natuurlijk ook externen, maar we geloven ook in eigen mensen versterken, dat trekt weer andere goede mensen aan. Waar ik eigenlijk naar toe wil is dat mensen hier werken omdat ze ons gewoon een heel gaaf bedrijf vinden, maar niet omdat ze hier vastzitten omdat de kennis verouderd is, de baan goed is en omdat ze geen kant meer op kunnen. Dat is echt een major step. Opeens moet je toch wat eerlijker worden en zeggen wat je wel goed vindt en ook wat je eigenlijk niet goed vindt. Maar ik geloof dat dit uiteindelijk niet alleen voor ons bedrijf veel beter is, maar ook voor de mensen”.

Bron: managementsite